Circus

Luister maar

'Circustent', stof op hout, 56 cm doorsnee

Wanderzirkus is de titel van mijn afstudeerproject. Ik kwam het woord tegen in het manifest van Zero, de kunstbeweging waarover ik schreef in mijn scriptie 'Alles valt of staat' over het belang van beweging:

'Het Duitse werkwoord ‘wandern’ kent een aantal vertalingen naar het Nederlands. Ik zou het in eerste instantie hebben vertaald naar ons ‘wandelen’, maar ook (rond)trekken en zwerven vallen onder de definitie. Het Wanderzirkus, an sich al een prachtig woord als je het mij vraagt, is dus een rondtrekkend circus. Wanderzirkus Zero. De twee woorden staan bijna aan het einde van het manifest van de kunstbeweging Zero dat, geheel in stijl, met witte letters in een zwarte cirkel is geschreven. Het is een woord dat het reizende karakter van de beweging toont en laat zien dat de Zero-boodschap door verschillende kunstenaars in Europa gedragen en verspreid werd, het is tevens een woord dat tot de verbeelding spreekt. Ik schreef de afgelopen tijd veel over de weldaad van wandelen, van een simpel blokje om tot een stevige wandeling en schrijf nu ongemerkt eenzelfde soort heilzame kracht toe aan het woord Wanderzirkus.'

Mijn Wanderzirkus is een bewegende installatie. Het is een stalen rad met twaalf spaken waarop dertien ronde, houten schijven bevestigd zijn en het geheel staat op een voet, eveneens uit staal gemaakt. Je kan zowel het rad als de schijven eigenhandig in beweging zetten door eraan te draaien. Op de schijven zijn elementen uit het circus te zien, op een abstracte manier vertaald. Ik schreef er de volgende tekst bij die ook te beluisteren is:

'Er gaat eindeloos oefenen aan vooraf voordat je het kunstje beheerst. In het circus zie je alleen doorzetters. Je ziet er spektakel en fysieke uitbundigheid in het rondje van de piste. Voor de grap gaat er wel eens wat mis, maar ook daar is over nagedacht, ook daar is eindeloos op geoefend. Misschien zijn de grappen wel echter en eerlijker dan de rest.

Terug naar het rad. Aan een rad zit geen begin en geen eind. Dit rad heeft een lasnaad, dat wel, maar daaruit kun je nog steeds niet afleiden welke kant dan het begin of het einde is geweest en dat doet er ook niet toe, daar kom je snel genoeg achter. Het rad is rond en dat blijft het. Het rad is beweging want beweging is de enige constante omdat het er altijd is. Beweging is de enige constante, juist omdat er aan alles een einde komt. Er is ook iets met water. Terug naar het rad.

Water ruil je niet in. Het is eerder verdunnen, aanlengen of spoelen. Weinig dingen gaan van het ene op het andere moment. Of spontaan. Je laat het rad zelf draaien, je mag er aanzitten omdat het niet vanzelf in beweging komt. Vrijwel niets komt uit zichzelf in beweging en als het eenmaal in beweging is, blijft het niet automatisch draaien. Daar is altijd iets voor nodig: een belangstelling of een bepaalde kracht of gewoon de ander. Waar kijk je naar als je het water in een rivier ziet stromen?

Terug naar het rad. Het helpt je herinneren wat je al weet. Onder de borden waarop de snelheidslimiet staat vermeld op Franse wegen, zie je vaak het woord ‘rappel’. Natuurlijk weet iedereen hoe hard je mag, dat is al eerder gezegd, het woord bevestigt wat je al weet. Het gaat ook over mogelijkheden, die er altijd zijn. En misschien leren we gewoon heel traag en enkel door iets te doen en opnieuw te doen en dan nog eens. Er was ook iets met een rad. Terug naar het rad.

Herinnering, dat dekt niet helemaal de lading. Het willen weten hoe de wereld in elkaar zit. Aanmoediging, aanknopingspunt. Zoals een ezelsoor je laat zien waar je was gebleven in het boek dat je las. Een manier om je iets eigen te maken waar je eerder geen grip op had. Iets uit de concrete werkelijkheid te plaatsen. Zelfbehoud. Des te meer grip je hebt, of denkt te hebben, hoe groter je vertrouwen zal zijn. Hoe groter je vertrouwen, hoe zekerder je beweging. Hoe zekerder de beweging, des te groter de vrijheid.

Terug naar het rad. Het is vast ook een geruststelling: er is altijd nog iets dat nu beweegt.'